نظامهای آموزشی ایران از هخامنشیان تا امروز
فرهنگ آموزش در ایران قدمت دیرینه دارد و از دیرباز تاکنون تغییرات ودگرگونی‌های فراوانی داشته به طوری که با سرکارآمدن دوره و سلسله دیگر، نه تنها چهره اجتماع ایران دگرگون شده بلکه زندگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ملت کهنسال ایران نیز همراه با آن تغییر کرده است.
به گزارش ایسنا، مطالعات تاریخی بیانگر این است که آموزش در دوره هخامنشی اندر آتشکده‌ها و اماکنی در جوار آنها به کودکان شاهزادگان و خاصگان ارایه می‌شد و همچنین آموزشگاه‌های درباری نیز در قلب کاخها برای پرورش مدیران آینده فعالیت داشتند.
دردوره ساسانیان علوم و فنون دنیای متمدن آن زمان چون هند و یونان به قلمروحکومت راه می‌یابد، به گونه‌ای که دانشگاه عظیمی چون «گندی شاپور» (جندیشاپور) جهت تحصیلات عالیه در قرن سوم میلادی در زمان اردشیر بابکان برای طبقه اشراف و مرفه اجتماعی تاسیس شد.
براساس گزارش وزارت آموزش و پررش، هم عرض این مراکز برای اکثریت مردم نیز آموزش در دوره قاجار و پیش ازآن در مکتب خانه و بعضا در مساجد، سرگذرها، خانه مکتب داران، دکان‌ها و ... دایر بود.
این نهاد آموزشی از سده دوم هجری به بعد شکل گرفت و در هر شهر و روستایی مکتبخانه‌ای وجود داشت که تابع هیچ گونه محدودیت یا به اصطلاح امروزی قانون و مقررات ویژه‌ای نبود و هرکسی در هر سطح می‌توانست وارد مکتب شود و براساس استعداد و توانایی فردی از تعلیم و تربیت موجود در مکتب بر اساس اهدف‌آموزشی آن روزگار بهره‌مند شود که این شیوه تعلیم و تربیت تا پایان قرن چهارم هجری ادامه داشت.
از آغاز قرن چهارم و در طول قرن پنجم تحولات یدر تشکیلات آموزش و پرورش ایران بوجود آمد، بدین طریق که ساختمان‌های مراکزآموزشی و مساجد از شکل ساده خود خارج شده و در آنها اتاقهایی برای آموزش وسکونت طلاب علم بوجود آمد.
بتدریج در جوار مساجد، مدارس بوجود آمدندکه موجبات قوام و رونق گرفتن تعلیمات متوسطه و عالیه شد؛ از جمله مدارس آنزمان باید مدارسی را نام برد که حسن بن قاسم معروف به داعی صغیر در آمل تاسیس کرد.
به دنبال آن مدارسی به نام نظامیه بوسیله خواجه نظام الملک طوسی در سراسر امپراطوری اسلامی سلجوقی بوجود آمد. نظامیه‌ها در بیشترشهرهای بزرگ تأسیس شدند که از برنامه‌های آموزشی مدون پیروی می‌کردند.
این مدارس که تا چند قرن بعد از مرگ خواجه نظام الملک دایر بودند، در شهرهارقابت کرده و موجب تأسیس مدارس و آموزشگاه‌هایی در شهرهای ایران زمینشدند.
ورود تمدن اروپایی و آغاز تغییرات آموزشی در ایران
اززمان قاجاریه خصوصا از دوره سلطنت فتحعلی شاه، مبادلات سیاسی ایران با کشورفرانسه برقرار می‌شود. این امر موجب برخوردهای اروپاییان با ایرانیان وترویج زبان فرانسه در کشور ما می‌شود و این مقدمه‌ای است جهت ترویج تمدناروپا در ایران و به دنبال آن ایجاد تغییرات در سازمان های آموزشی آن زمان.
تأسیس وزارت علوم در کشور
در سال 1268 هجری، افتتاح دارالفنون، راه دیگری در سازمان های آموزشیایران باز می کند و دولت مستقیما نظارت بر مدارس را به عهده می‌گیرد، به طوری که این تحول فرهنگی موجب تأسیس وزارت علوم در سال 1272 هجری می‌شود.
آزاد شدن تحصیل در قانون اساسی مشروطه
با صدور فرمان مشروطیت و تغییر در قانون اساسی مشروطه، موجودیت امر آموزش وپرورش تثبیت می‌شود، به طوری که اصل هجدهم متمم قانون اساسی مشروطه یادآور می‌شود « تحصیل و تعلیم علم و معارف و صنایع آزاد است مگر آنچه که شرعاممنوع باشد .»
به دنبال این جهش، قانون اساسی معارف به سال 1290 شمسیبه تصویب رسید و تمام سازمان‌های تربیتی زیرنظر سازمانی بزرگ و متمرکز بهنام وزارت معارف قرار گرفتند که بعدها این وزارتخانه بر اساس شرح وظایف محوله تحت عناوینی چون «وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه»، «وزارت آموزش و پرورش»، «وزارت علوم و آموزش عالی» و «وزارت فرهنگ و هنر» سکان دارآموزش بود.
به مرور زمان مدارس جدید به شیوه کلاسیک با مقررات ویژه‌ایدر کشور راه‌اندازی شد؛ بر این اساس تا کنون در سطح کشور با توجه به نیازمندی‌های نظامهای آموزشی، شیوه‌های متفاوتی برای تحصیل در مقاطع مختلفتحصیلی توسط معماران آموزشی طراحی شده است.
از نظام قدیم تا نظام جدید
عبدال امیر عرفی رئیس مرکز سنجش آموزش وپرورش در گفت‌وگو با ایسنا، دربارهبرخی از آیین‌نامه‌های آموزشی مدارس رایج در کشور ایران براساس نظام آموزشی، گفت: نظام قدیم (3-3-6) همان دوره شش ساله ابتدایی و سه سالدبیرستان (سیکل اول) و سه سال دبیرستان (سیکل دوم) از مهرماه 1313 در دوره متوسطه آغاز شد.
وی افزود: نظام قدیم (4-3-5) که پنج سال ابتدایی و سه‌سال راهنمایی و چهار سال متوسطه را شامل می‌شد، از مهرماه سال 1353 شکل گرفت.
عرفی ادامه داد: نظام قدیم سالی واحدی (1-3-3-5) پنج سال ابتدایی، سه سال راهنمایی، دوره سه ساله متوسطه و یک سال دوره پیش دانشگاهی نیز از مهرماه 1379 در دوره متوسطه به شیوه سالی واحدی به اجرا در آمد .
به گفته وی این در حالیست که نظام جدید (3+3،3+3) که شامل دو دوره سه سال ابتدایی، سه سال دوره اول متوسطه و سه سال دوره دوم متوسطه از سال 90 در حال اجراست.
